خانه مهدى كجاست؟
از سامرا تا سهله
بسيارى دوست دارند بدانند امام در كجا زندگى مىكند.
براى روشن شدن اين پرسش بايد محل سكونت امام زمان - عليه السلام - در چهار دوران به اختصار بررسى شود:
1 . دوران پدر
بدون شك محل ولادت امام مهدى - عليه السلام - شهر سامرا است . او پس از ولادت تا هنگام شهادت امام حسن عسكرى - عليه السلام - در سامرا و نزد پدرش مىزيست . حكيمه خاتون، دختر امام جواد - عليه السلام - بارها امام عصر - عج الله فرجه الشريف - را در خانه امام عسكرى - عليه السلام - مشاهده كرد . برخى از ياران امام مانند احمد بن اسحاق نيز وى را همان جا ديدهاند . امام در يكى از ملاقاتهايش با ابن اسحاق از جاى برخاست; وارد حجره شد و در حالى كه فرزندش را بر شانه قرار داده بود، بيرون آمد . (1)
روزى يعقوب بن منقوش پرسيد: مولاى من، چه كسى امام است؟ فرمود: پرده را كنار بزن . . . او چنان كرد امام عصر - عج الله فرجه الشريف - را ديد . مهدى - عليه السلام - از پس پرده برون آمد و بر زانوى پدر نشست . (2)
امام عسگرى، در دقايق پايانى عمر، به عقيد خادم فرمود: وارد اتاق شو و كودكى كه در حال سجده است، نزد من آور . . . (3) . اين روايات گواهى مىدهد امام مهدى - عج الله فرجه الشريف - در حال حيات پدر در شهر سامرا و در خانه وى زندگى مىكرد; اگر چه امام عسكرى او را از نظرها پنهان مىداشت .
بر اساس روايت امام صادق - عليه السلام - ، يكى از جاهايى كه امام عصر - عج الله فرجه الشريف - حضور مىيابد، صحراى عرفات در ايام حج است
2 . غيبت صغرا
امام، در دوران 74 ساله غيبت صغرا، احتمالا در عراق زندگى مىكرد; زيرا چهار نايب خاصى كه با وى رابطه مستقيم داشتند، در بغداد به سر مىبردند . آنها نامههاى مردم را به وى مىرساندند و پاسخ دريافت مىكردند . امام صادق - عليه السلام - مىفرمايد: براى حضرت قائم دو غيبت است: يكى كوتاه و ديگرى طولانى . در غيبت اول، كسى جز خواص شيعيان وى، جايگاهش را نمىداند . (4) به احتمال قوى نايبان خاص آن حضرت، مصداق خواص به شمار مىآمدند .
3 . غيبت كبرا
درباره محل اقامت امام در دوران غيبت كبرا نمىتوان به طور دقيق به محلى خاص اشاره كرد . امام صادق - عليه السلام - به ابوبصير فرمود: نيكوترين منزل مدينه است . (5) علامه مجلسى نيز مىگويد: همين جمله دلالت مىكند آن حضرت غالبا در مدينه و اطراف آن به سر مىبرد . (6) امام باقر - عليه السلام - هم به كوه «ذى طوى» اشاره فرموده است; (7) اما بايد گفت هيچ كس به محل دقيق سكونت امام مهدى - عليه السلام - راه پيدا نمىكند; زيرا امام عصر به ابراهيم بن مهزيار فرمود: پدرم از من پيمان گرفته در سرزمينى پهناور و دوردست زندگى كنم تا از نيرنگهاى گمراهان و متمردان امت تازه به دوران رسيده و گمراه، نهان و مصون باشم . اين پيمان مرا بر فراز تپههاى بلند و ريگزارها و سرزمينهاى مورد اطمينان افكنده است . (8)
برخى احتمال مىدهند امام در يكى از جزاير دوردست كه با كشور مغرب چندان فاصله ندارد و به جزيره خضرا معروف است، به سر مىبرد. گروهى نيز با منطبق دانستن اوصاف اين جزيره با مثلثبرمودا، آن مكان را محل سكونت امام زمان - عجل الله فرجه الشريف - مىدانند; زيرا به رغم تلاشهاى فراوان تا كنون كسى به كشف اسرار اين مثلث توفيق نيافته است. بىترديد اين نظر نادرست مىنمايد . (9)
به استناد برخى از روايات، امام عصر - عجل الله فرجه الشريف - در زمان غيبت كبرا در همه جا حضور مىيابد، و يوسف وار به طور ناشناس ميان مردم رفت و آمد مىكند . هيچ كس وى را نمىشناسد تا وقتى خداوند به او اجازه دهد خود را معرفى كند; چنانچه به يوسف صديق اجازه داد خود را به برادرانش بشناساند . (10)
بر اساس روايت امام صادق - عليه السلام - ، يكى از جاهايى كه امام عصر - عج الله فرجه الشريف - حضور مىيابد، صحراى عرفات در ايام حج است .
عبيد بن زراره گفت: از امام صادق - عليه السلام - چنين شنيدم: زمانى فرا رسد كه مردم امام خود را نبينند . او در روزهاى حج مردم را مىبيند ولى مردم او را نمىبينند . (11)
محمد بن عثمان، يكى از نواب اربعه، نيز در اين باره مىگويد: والله ان صاحب هذا الامر يحضر الموسم كل سنة فيرى الناس و يعرفهم و يرونه و لايعرفونه; به خدا سوگند، صاحب اين امر همه ساله در مراسم حجحضور پيدا مىكند . مردم را مىبيند و مىشناسد; ولى مردم - با اينكه او را مىبينند - نمىشناسند . (12)
4 . عصر ظهور
امام زمان، هنگام ظهور در مسجد سهله (13) اقامت خواهد كرد. دهها هزار پيامبر در اين مسجد نماز گزاردهاند و محل سكونت بزرگانى چون حضرت ابراهيم و ادريس و خضر بوده است. (14) امام صادق - عليه السلام - به ابوبصير فرمود: اى ابامحمد، گويا حضرت قائم را در مسجد سهله مىبينم كه با زن و فرزندانش در آن مستقر مىگردد.
به استناد برخى از روايات، امام عصر - عجل الله فرجه الشريف - در زمان غيبت كبرا در همه جا حضور مىيابد، و يوسف وار به طور ناشناس ميان مردم رفت و آمد مىكند .
ابوبصير پرسيد:
آيا مسجد سهله خانهاش خواهد بود؟
حضرت فرمود: آرى، اين مسجد منزل حضرت ادريس است. خداوند هيچ پيامبرى را برنينگيخت مگر آن كه در اين مسجد نماز گزارد . هر كس در اين مسجد بماند، مانند آن است كه در خيمه رسول خدا اقامت كرده است . هيچ مرد و زن مؤمنى نيست مگر آن كه دلش به سوى آن مسجد پر مىكشد . روز و شبى نيست مگر آن كه فرشتگان به اين مسجد پناه مىبرند و در آن به عبادت خداوند مىپردازند . (15)
ناگفته نماند، هم اكنون در سه گوشه اين مسجد سه مقام، با اعمال ويژه، واقع شده است . كه اين مقامها به حضرت ابراهيم و ادريس و خضر منسوبند.
پىنوشتها:
1) بشارة الاسلام .
2) اثبات الهداة، ج 3، ص 415 .
3) غيبه، شيخ توسى، ص 165 .
4) بحارالانوار، ج 52، ص 155 .
5) همان، ص 153 .
6) همان، ص 158 .
7) تفسير عياشى ج 2، ص 56 .
8) با خورشيد سامرا، ص 82 .
9) براى آگاهى بيشتر به كتاب جزيره خضرا، افسانه يا واقعيت مراجعه شود .
10) همان، ص 154 .
11) كافى، ج 1، ص 337 .
12) بحارالانوار، ج 52، ص 152 .
13) اين مسجد در چند كيلومترى شهر كوفه قرار دارد .
14) بحارالانوار، ج 52، ص 317 .
15) همان .
منبع:
مجله پرسمان، پيش شماره 3
« سودای دل »